Twitter, democratie en de 'anti-alles' boosheid

Sommigen van jullie weten het al, misschien is het voor anderen nieuws. Ik zit op Twitter. Ik volg vooral, tweet soms zelf. Ik volg mensen die twitteren over gezondheidszorg maar ook politici, vooral lokaal, en enkele accounts die gaan over klimaatverandering, verduurzamen van vastgoed en energie besparen. Maar ik volg ook een aantal geloofsgerelateerde accounts, bv. JJ. van Peperstraten, alias de twitterpadre en soms echt heel grappig, maar ook Rikko Voorberg en Stefan Paas, theoloog des Vaderlands. 

Anti-alles

En ja, alle vooroordelen over Twitter kloppen. Het is soms een open riool. Begrippen, waar ik in mijn jeugd bewust of onbewust van heb geleerd ze te mijden of slechts in historische of academische context uit te spreken, vliegen je om de oren. Want ik ben van ver na de oorlog, maar geen haar op mijn hoofd die eraan denkt in een conversatie iemand voor racist, nazi of fascist uit te maken. En ik kan jullie verzekeren, deze begrippen zijn nooit ver weg in de antwoorden die met name de accounts die ik volg rond geloof en religie krijgen. Maar ook de Twitteraccounts die gaan over het klimaat hebben er veel mee te maken. De accounts die er zo met gestrekt been in gaan, delen een aantal kenmerken. Er staat een Nederlandse vlag in hun profiel, bijna altijd hebben ze een avatar (ze zijn dus niet herkenbaar), ze lijken vooral te twitteren als reactie op anderen (of anders over hun huisdier of de kinderen) en zijn vooral ‘anti’. Anti-moslim, anti-Parijs akkoord, anti-migratie, anti-Brussel, anti-religie. Er deugt niets van de overheid, van de politie, van de buren. Hen is duidelijk op de een of andere manier groot onrecht gedaan. Maar ze hebben ook duidelijk helden. Simon Rozendaal als het om klimaat gaat, de Telegraaf als het over Europa gaat, en ja, natuurlijk ook Geert Wilders en Thierry Baudet over deze thema en alles wat met migratie te maken heeft.

Democratie en het moreel oordeel

En daar ben ik wel door gefascineerd geraakt, hoe werkt dat, wat trekt mensen zo aan in de ‘anti-alles’ boodschap? Ik realiseer me dat ik kennelijk een morele mening over heb. Kennelijk vind ik dat je ‘zo niet mag denken’.
Linke soep, denken dat een ander iets niet mag denken, of vinden. Immers, iedereen heeft recht op een eigen mening. En we leven in een democratie, dus dan mag je echt heel veel zeggen. Ben ik ook niet een beetje elitair om mensen die anti zijn, moreel af te doen? Een democratie vraagt toch juist om debat? Een democratie kan dat ook hebben, toch? 

Ons gaat het in ieder geval nog goed?

Democratie is kwetsbaarder dan we willen, zien we vandaag de dag in Groot Brittannië of de Verenigde Staten. Het mooie boek met de titel Ons gaat het in ieder geval nog goed, van de schrijfster Ingrid Hoogendijk vertelt een waargebeurd verhaal. De schrijfster heeft uit de nalatenschap van haar tante een enorme hoeveelheid brieven gekregen. De brieven zijn geschreven door haar grootouders en de leden van hun gezin, vier dochters en twee zonen. Dit Hollandse gezin woonde sinds 1922 op een mooie boerderij in Oost Pruisen. Het gezin maakte daar de opkomst van het nationaal socialisme en de Tweede Wereldoorlog mee. De oudste zoon wordt teruggestuurd naar Nederland, om dienstplicht te mijden. De oudste drie dochters trouwen halverwege de jaren 30 met Duitse mannen. Er ontstaan felle discussies in het gezin tussen de gezinsleden, en verwijdering, letterlijk en figuurlijk. De brieven gaan over en weer en geven een inkijkje in een tijd die ver achter ons ligt en een land dat niet meer bestaat. Maar door de prachtig geschreven en levendige brieven komt het wel heel dichtbij. En ineens hoorde ik in die nare twitterberichten echo’s. Als je luistert, kun je er ook een groot verlangen in horen. Naar herstel van eer en duidelijkheid, een verlangen naar ruimte en bescherming, naar waarheid, wat dat dan ook is. Verlangen ja, maar wel verpakt in afschuwelijke teksten, die doelbewust kwetsen.

Het past me niet om onze tijd parallel te trekken aan de tijd van toen. Ik wil er wel van leren. De dochters Hoogendijk wilden de schaduwen niet zien, niet luisteren naar kritiek en ik kan wel zeggen, de anti-alles twitteraars ook niet. Dat heeft Twitter ook heel makkelijk gemaakt: je kunt namelijk iemand die je niet bevalt, gewoon blocken. Eens te meer reden om wel te blijven kijken naar waar je het niet mee eens bent, want als je niet kijkt, kun je ook niet zien, ook al is wat je ziet niet fraai. Eens te meer reden om niet te zwijgen, uit gemakzucht, uit frustratie, ook als wordt er toch niet geluisterd, of als je voor rotte vis wordt uitgemaakt. En vooral reden om te doen, om te laten voelen dat het ook anders kan. De verbinding is verbroken, en wordt niet vanzelf weer heel. Daar moet hard voor worden gewerkt.