Duurzaam inzetbaar?

Een introductiedag voor nieuwe medewerkers. Door de interne P&O-er wordt enthousiast verteld over de laatste trend in zijn vakgebied: het fenomeen duurzame inzetbaarheid. Zijn verhaal doet me denken aan een bekende uitspraak van John F. Kennedy. ”Ask not what your country can do for you - ask what you can do for your country.” Maar dan moet je in plaats van ‘country’ ‘organisatie’ lezen.

Duurzaam inzetbaar zijn betekent dat ja als medewerker gezond, productief en gemotiveerd bent, binnen en buiten de organisatie. Je kunt er dus van alles van maken, waardoor duurzame inzetbaarheid weer zo’n containerbegrip wordt, wat volgens mij maar weinig mensen enthousiast maakt.

Ik hoor en lees vanuit de vakbond en de werkgeversorganisaties vooral berichten dat duurzame inzetbaarheid sterk gekoppeld wordt aan de ‘oudere werknemer’. Je bent al een oudere werknemer als je de 45 bent gepasseerd, ja echt waar. Als je dus ouder bent, moet je er zelf voor zorgen aantrekkelijk te blijven voor een werkgever. Je moet je kennis op peil houden, door zelf initiatief te nemen voor opleidingen en trainingen. Je moet jezelf presenteren als interessante partij, omdat je behalve kennis en ervaring, zo prettig flexibel bent omdat je geen kinderen meer thuis hebt. Sterker nog, je hebt recht op opleiding, want doet de werkgever niets, dan faalt zijn HR beleid en kan hij je nooit verwijten dat je ‘te duur’ zou zijn. Zie de discussie bij Cap Gemini over de vrijwillig verplichte salarisdaling. Standpunt van de vakbond is daar: het is de schuld van Cap Gemini dat de werknemers daar zichzelf niet terug kunnen verdienen. Dan had het management maar tijdig moeten bijsturen en de medewerkers op cursus moeten sturen.

Is het dan automatisch zo dat jongere medewerkers altijd werken aan hun duurzame inzetbaarheid? En dat daar niet meer naar hoeft te worden gekeken om dat zo te houden? Jongeren zijn zich over het algemeen meer bewust van de onzekerheid van hun baan dan oudere medewerkers met vaste contracten. Ik denk dat dit wel eens vergeten wordt in de berichtgeving in de media over verschillen tussen de belangen van generaties, maar er is echt niemand van onder de 40 die zich volkomen veilig waant in z’n baan en denkt dat ontslag of faillissement hem of haar nooit zal overkomen. Daarvoor kent iedereen teveel mensen in de eigen omgeving die dat hebben meegemaakt.

Werkenden in de zorg bijvoorbeeld, worden met jaarcontracten binnen gehaald, na afloop van het contract aan de kant gezet, zodat ze maar bij de concurrent in de regio aankloppen, die hen ook weer een jaarcontract biedt. Zo bouw je niets op aan zelfbewustzijn, geschiedenis met de organisatie, of harde contractuele individuele rechten, maar voldoe je wel aan het duurzame inzetbaarheidsideaal. Het rondpompen van menselijk kapitaal dat ook nog bij lange na niet effectief wordt benut. Geen hypotheek te krijgen voor deze mensen, maar dat is hun probleem, niet van de organisatie. Wat dat voor effect heeft op de woningmarkt is duidelijk, maar we doen net alsof dat niets met elkaar te maken heeft.

Veel organisaties sluiten mensen met een jaarcontract sowieso uit van de mogelijkheid tot interne of externe opleiding. En krijgen hun HR beleid op dit punt bevestigd, doordat deze medewerkers in de flexibele schil redelijk snel weer aan de slag raken, in ieder geval tot een bepaalde leeftijd. Je hoeft niet te vragen, wat voor loon deze mensen moeten accepteren om überhaupt nog te kunnen werken, maar zij zien het overal om zich heen gebeuren en weten dat klagen geen zin heeft. Integendeel.

De campagne van het ministerie van SZW over duurzame inzetbaarheid van werknemers probeert de werkgevers te interesseren voor het onderwerp door te wijzen op het op deze manier kunnen verhogen van de productiviteit, vooral door het verlagen van het ziekteverzuim. Maar werkgevers wijzen op de eigen verantwoordelijkheid van de medewerkers, ook voor hun gezondheid, en lijken de daling van de inzetbaarheid van ouderen liever te accepteren dan te willen oppakken. Gemakszucht. Omdat het op dit moment in de huidige arbeidsmarkt minder ingewikkeld is om nieuwe goedkope jonge mensen te werven. Ook hierin zal de demografie uiteindelijk het laatste woord hebben.