Ruimtelijke strategie Utrecht, voor Overvecht

 

De wijk Overvecht is een in de jaren 60 gebouwde uitbreidingswijk van Utrecht, ruim opgezet met veel hoogbouw. De wijk ervaart al jaren typisch grote stadsproblemen waar, ondanks aandacht en inzet van gemeente en organisaties, weinig wijzigt.

In 2019 groeide ruim 37% van alle kinderen in Overvecht op in armoede. Bijna 4% van de jongeren verliet dat jaar het onderwijs zonder startkwalificatie. Meer dan de helft van de huishoudens is afhankelijk bijstand of een andere uitkering, de helft daarvan is dat langdurig. Mensen in Overvecht leven 12 jaar korter in goede gezondheid dan in de wijk aan de andere kant van het spoor.  De helft van de inwoners voelt zich op straat wel ‘ns onveilig, en duidelijk is dat ondermijnende criminaliteit aanwezig is. De handel en productie van drugs is het grootste criminaliteitsprobleem in de wijk, wat zichtbaar wordt door incidenten, zoals een fatale ontploffing op het bedrijventerrein en woningsluitingen. Burgemeester Dijksma signaleert dat het ernstiger is dan veel mensen denken en heeft hiervoor extra aandacht en middelen van het rijk gevraagd.

De gemeente Utrecht probeert al jaren met extra investeringen de wijk Overvecht te verbeteren. Diverse projecten en programma’s draaien op volle toeren, zonder dat dit tot nu toe meetbaar effect lijkt te hebben, alle positieve communicatie hierover ten spijt. Overvecht is een geval van lange adem, stelt de gemeente, er wordt veel verwacht van het bouwen van nieuwe woningen. De meeste woningen in de wijk zijn sociale woningen. Daarom zullen de nieuwe woningen in de middenhuur en dure huur gerealiseerd worden. Tegelijk zullen sociale woningen worden gesloopt of verkocht (sommige daarvan worden vervolgens doorverhuurd door vastgoedbeleggers).

In totaal zullen bijna 7.000 woningen worden bijgebouwd, waar Overvecht nu al ruim 15.000 woningen heeft. De impact van deze verandering zal groot zijn. De ambities zijn ook groot, Overvecht moet zoals in de Ruimtelijke Strategie Utrecht (RSU) beschrijft, een nieuw stadscentrum worden en krijgt daarom een groot deel van het woonprogramma voor de gehele stad te absorberen. Onduidelijk is echter, wat deze verandering gaat bijdragen aan het oplossen van de grote problemen die de wijk nu heeft. Het veranderen van de samenstelling van de wijk zal zeker effect hebben op de cijfers. Door de nieuwe wijkbewoners, die middenhuur en dure koopwoningen kunnen betalen, zal logischerwijs het percentage Overvechters dat afhankelijk is van een uitkering dalen, maar de absolute aantallen zullen nauwelijks wijzigen.
De Overvechter zal wel de effecten voelen van de groei van de wijk, zo zal er ook gebouwd worden in het stadspark. Een duidelijk voorbeeld van hoe de beschikbaarheid en de kwaliteit van de openbare ruimte door fysieke ingrepen onder druk komt te staan. Belangrijkste zorg van Overvechters is of de gemeente voldoende beeld heeft wat de instroom van kapitaalkrachtigere bewoners voor de sociale samenhang betekent. De aanname is dat hierdoor automatisch de sociale veiligheid in de wijk verbetert, maar waar deze aanname op gebaseerd is, is onduidelijk. Zou de toevoeging van dure woningen niet juist bijdragen aan tweedeling in de wijk, waardoor spanningen eerder toe- dan afnemen? De angst hiervoor wordt versterkt door het feit dat de gemeente Utrecht de realisatie van nieuwe woningen volledig uit handen heeft gegeven aan een consortium van projectontwikkelaars die samen met woningcorporaties de bouwlocaties en de bouwprojecten onderling verdelen. De gemeente heeft dit consortium, De Werkplaats, toestemming gegeven om bouwlocaties te spotten en te toetsen op haalbaarheid. De gemeente laat het gesprek met de bewoners van Overvecht over die bouwplannen aan het consortium. Dit is een ondoorzichtig proces, waarin de positie van de burger onduidelijk en onbetekenend is. De gemeente komt pas weer in beeld als de uitwerking van het consortium moet worden opgenomen in het omgevingsprogramma. De belangen van dit consortium, De Werkplaats, lopen niet synchroon met die van de bewoners, het zou naïef zijn om als gemeente ervan uit te gaan dat een commerciële partij algemeen belang vóór winstmaximalisatie laat gaan. De markt formuleert het beleid, vertaalt het naar uitvoering en laat de gemeente de bestuurlijke afhechting verzorgen. De vraag is hoe democratisch deze werkwijze nog is en hoe de bewoners van Overvecht nog inspraak kunnen hebben, of hoe zij bezwaar kunnen maken als ze zich niet gehoord voelen. 

Interessant initiatief van betrokken burgers om te proberen of een referendum over het RSU georganiseerd kan worden om zo het gesprek over de groei van de stad en hoe we dat samen doen af te dwingen.